Twoje dziecko może być świetnym matematykiem

Co zrobić, aby twoje dziecko nigdy nie miało problemów z matematyką? Jak za pomocą zabawy i czynności dnia codziennego rozwijać tę umiejętność u najmłodszych do 6 roku życia?

Od czego zacząć

Czy wiesz, że dzieci, które lepiej radzą sobie z liczeniem, mają większe szanse znalezienie pracy i na lepsze zarobki w przyszłości, a także dłużej biorą udział w procesie edukacyjnym? Dzieci przychodzą na świat z wrodzonymi zdolnościami rozumienia matematyki – a badania wykazały, że rodzice mają ogromny wpływ na to, jak te zdolności się rozwijają. Nawet jeśli matematyka nie jest twoją mocną stroną, możesz pomóc dziecku lepiej radzić sobie z tą dziedziną w przyszłości.

Liczy się wiara w siebie

Żeby dziecko dobrze radziło sobie z matematyką, musi wierzyć w siebie i chcieć próbować. Chwal dziecko za jego wysiłki i starania, a nie za efekty pracy – to podniesie jego pewność siebie i sprawi, że będzie chciało się rozwijać.

Przede wszystkim – pozytywne podejście

Najlepsze wyniki w matematyce mają te dzieci, którym sprawia ona przyjemność. Pamiętaj, matematyka to świetna zabawa! Tak właśnie staraj się o tym myśleć, nawet jeśli twoje wspomnienia z dzieciństwa są w tej kwestii zupełnie inne. Dzieci bardzo szybko przejmują nasz sposób mówienia i myślenia – dlatego niezwykle ważne jest, aby nie przenosić na nie własnej niechęci czy lęku. „Nigdy nie byłem dobry z matematyki” czy „Pamiętam, że w szkole nie znosiłam matmy!” – niech twoje dzieci nigdy nie usłyszą od ciebie nic takiego!

Bawcie się matematyką. Codziennie

Może wydaje ci się, że nie brzmi to bardzo atrakcyjnie, ale zastanów się – przecież i tak to robicie. Matematyka jest wszędzie! Kiedy pomagasz dziecku się ubrać, kiedy razem gotujecie albo pieczecie, robicie zakupy, śpiewacie piosenki-wyliczanki, budujecie z klocków – niemal każda czynność zawiera w sobie elementy matematyki! Chodzi o to, aby te codzienne czynności stały się okazją do rozwoju zdolności matematycznych dziecka. Dlatego właśnie stworzyliśmy ten poradnik. Wyjaśniamy w nim, jak rozwijają się zdolności matematyczne i podpowiadamy, jak w lekki i przyjemny sposób wspomagać ich rozwój.

Rozpoznawanie cyfr

Rozpoznawanie cyfr to jedna z najważniejszych wczesnych umiejętności matematycznych. Możesz wskazywać dziecku różne cyfry, które spotykacie w ciągu dnia: numery na drzwiach budynków, numery linii autobusowych, cyfry na koszulkach czy w telewizji. Po krótkim czasie twoje dziecko zrozumie, że słowo „dwa” można także zapisać jako cyfrę „2”.

Zabawy w rozpoznawanie cyfr:

1. Szukanie cyfr
   Cyfry mogą być wszędzie! Numery linii autobusowych, budynków, ceny na produktach w sklepie, numery na koszulkach piłkarzy…
2. Polowanie na cyfry
   Ukryj w domu wycięte z papieru cyfry od 1 do 10 i sprawdź, czy dziecko zdoła je odnaleźć. Poproś je, aby głośno mówiło nazwę każdej znalezionej cyfry.
3. Wieża z kubeczków
   Zbuduj z dzieckiem wieżę z dziesięciu kubeczków, licząc każdy kolejny kubeczek. W ten sposób pomożesz dziecku zrozumieć, że cyfry mają konkretną wartość.

Co dalej?

Jeśli uważasz, że twoje dziecko złapało już te podstawy, spróbuj przejść do kolejnego etapu. Rób celowe błędy („Czy ta cyfra to 4?”) i sprawdź, czy dziecko będzie cię poprawiać. Jeśli dziecko poczuje, że jest w tym lepsze od mamy czy taty, wzrośnie jego pewność siebie. Ta metoda najlepiej sprawdza się w przypadku dzieci w wieku wczesnoprzedszkolnym.

Liczenie po kolei, także od tyłu

Liczenie jest bardzo ważne – dzięki niemu dziecko nie tylko uczy się nazw kolejnych cyfr, ale też zapamiętuje ich porządek. Zacznij od liczenia od 1 do 5, potem przejdź do liczenia do 10, do 20 i tak dalej.

Co pomaga w liczeniu:

1. Piosenki, rymowanki, wyliczanki
   Piosenki i proste wierszyki pomagają dziecku w nauce liczenia, czy to w górę („1, 2, 3, 4, 5, na cukierki mam dziś chęć!”), czy w dół („10 butelek na murku stało, kot jedną zrzucił, 9 zostało”).
2. Schody i stopnie
   Liczcie razem stopnie wszystkich schodów, po których chodzicie – czy to w czasie wypraw do miasta, czy choćby przy wchodzeniu do domu.
3. Odliczanie
   Poproś dziecko, aby bawiło się w rakietę kosmiczną i odliczało: 5,4,3,2,1, start!

Porządkowanie liczb

Kiedy twoje dziecko opanuje już liczenie, może spróbować porządkowania liczb, czyli ustawiania ich we właściwej kolejności. Pomieszaj numery i poproś dziecko, aby ułożyło je we właściwym porządku. Zacznij od liczb od 1 do 5, a z czasem przejdź do zakresu od 1 do 10.

Ćwiczenia na porządkowanie:

1. Zabawkowy parking i samochodziki.
   Ponaklejaj na samochodzikach naklejki z numerami od 1 do 10. Na kartce narysuj miejsca parkingowe i sprawdź, czy dziecko potrafi ustawić auta we właściwej kolejności.
2. Numerowanie rybek.
   Dziecko jest rybakiem, który próbuje łowić ponumerowane rybki we właściwej kolejności. Wytnij rybki z papieru i ponumeruj je od 1 do 10.

Co dalej

W obu grach – kiedy twoje dziecko ustawiło już samochody i złowiło wszystkie ryby – pomieszaj je i poproś, aby ponownie ustawiło we właściwej kolejności.

Dopasowywanie

W zabawie chodzi o to, żeby dopasować do siebie różne obiekty albo dopasować obiekty do liczb. Ta umiejętność pomoże dziecku, kiedy będzie miało do czynienia z prostym dodawaniem albo odejmowaniem, bo będzie już wiedzieć, że 4 oznacza cztery przedmioty.

Ćwiczenia na dopasowywanie:

1. Liczenie zabawek
   Bardzo prosta gra ucząca dzieci relacji pomiędzy liczbami a rzeczywistością. Poproś dziecko, aby podało ci określoną liczbę zabawek („Podaj mi, proszę, cztery szklane kulki”).
2. Domino
   Dopasowywanie kropek na kostkach domina to świetne ćwiczenie – dzięki niemu dzieci szybciej kojarzą liczbę przedmiotów z odpowiadającą jej cyfrą.

Grupowanie i sortowanie

Grupowanie oznacza zbieranie razem przedmiotów o podobnych cechach – to ważne ćwiczenie pomagające rozumieć ideę cech wspólnych. Zabawa jest dla dziecka bardzo prosta, a w domu znajdzie się mnóstwo rzeczy, które można posortować.

Ćwiczenia na grupowanie i sortowanie:

1. Klocki małe i duże
   Poproś dziecko, aby posortowało klocki według kolorów lub kształtów.
2. Misa z owocami
   Zaproponuj dziecku poukładanie owoców w grupy – oddzielnie jabłka, oddzielnie pomarańcze – a potem zapytaj, ile owoców jest w każdej grupie.

Co dalej?

Kiedy owoce są już posortowane, poproś dziecko, aby zastanowiło się, w której grupie jest więcej owoców – a potem policzcie je wspólnie, aby przekonać się, czy odpowiedź była poprawna.

Szacowanie i ocena liczby

Szacowanie i ocena liczby to ważne umiejętności, dzięki którym dzieci potrafią oceniać liczby i rozumieć, co to znaczy „za mało” czy „za dużo”. Dzieci lubią zgadywanki, więc w naturalny sposób uczą się szacować.

Aby dobrze oceniać, ile czegoś jest, dziecko musi zrozumieć, co w rzeczywistości oznaczają liczby (przyda się to, kiedy trzeba będzie przejść do prostego dodawania i odejmowania). Chodzi o świadomość, że siedem przedmiotów w danej grupie przekłada się na konkretną liczbę.

Ćwiczenia na szacowanie i ocenę liczby:

1. Zgadywanki
   Poproś dziecko, aby zgadło, ile zabawek jest w torebce albo ile ciastek mieści się w pudełku. Kiedy zaproponuje odpowiedź – policzcie przedmioty, aby dowiedzieć się, czy odpowiedź była poprawna.

Liczebniki porządkowe

Nie wiesz, czym są liczebniki porządkowe? Spokojnie, to proste – to liczebniki opisujące pozycję danego przedmiotu wśród innych: pierwszy, drugi, trzeci. Zrozumienie logiki liczebników porządkowych pomoże dziecku lepiej organizować sobie dzień, a także ułatwi wykonywanie konkretnych instrukcji wymagających zachowania kolejności działań.

Ćwiczenia na używanie liczebników porządkowych:

1. Wyścig samochodów-zabawek
   Urządźcie wspólnie wyścig samochodzików, a potem zapytaj dziecko: „Który samochód był pierwszy?”, a jeśli odpowie poprawnie, pytaj dalej: „Który był drugi? Który trzeci?” – i tak dalej.
2. Twoje ulubione…?
   Porozmawiajcie o ulubionych potrawach, kolorach czy piosenkach. Zapytaj dziecko, co znalazłoby się na pierwszym miejscu? Co na drugim, trzecim…?

O jeden więcej, o jeden mniej

Nauczenie się, co jest większe lub mniejsze od danej liczby jest bardzo ważne dla umiejętności szacowania. Jest także wstępem do prostego dodawania i odejmowania.

Ćwiczenia:

1. Liczby na karteczkach samoprzylepnych
   Napisz na karteczkach samoprzylepnych liczby od 1 do 10, ułóż je w poprawnej kolejności, a potem poproś dziecko, aby wybrało jedną liczbę i pytaj je, jakie liczby znajdują się przed wybranym numerem i po nim.
2. Tajemnicza liczba
   Pomyśl liczbę, a potem poproś dziecko, aby ją odgadło. Podawaj wskazówki, mówiąc, że to „o jeden więcej niż 6” albo „o jeden mniej niż 8”. Potem zaproponuj, żeby dziecko wymyśliło tajemniczą liczbę i spróbuj ją odgadnąć. Możecie grać w autobusie lub w pociągu, szukać liczb do zgadywania wokół siebie.

Proste dodawanie i odejmowanie

„Jeden więcej, jeden mniej” to wstęp do prostego dodawania i odejmowania – co z kolei jest pierwszym krokiem do bardziej skomplikowanych obliczeń. Musisz pamiętać, że rozmowa i gra zawsze wpływają na rozwój języka. Rozmawiajcie o tym, co robicie. Używaj określeń takich jak „dodać”, „dodawanie”, „odejmować”, „odejmowanie” – w ten sposób dziecko łatwiej połączy to, co słyszy w domu z tym, czego uczy się lub będzie uczyć się w szkole.

Ćwiczenia na dodawanie i odejmowanie:

1. Guziki i zatrzaski
   Kiedy pomagasz dziecku zapinać kurtkę lub koszulę, zapytaj, ile guzików jest już zapiętych. A gdyby dziecko rozpięło jeden, ile wtedy byłoby zapiętych? To bardzo pożyteczna gra – rozwija nie tylko zdolności matematyczne, ale także małą motorykę.
2. Zabawa w sklep
   Ty bądź sprzedawcą, dziecko niech się wcieli w kupującego. Daj mu koszyk i ustaw przez kasą znak „Do 5 produktów”. Niech dziecko weźmie tyle jabłek i pomarańczy, aby w koszyku było 5 owoców.

Sumowanie do 10

Chodzi o pary liczb, które po zsumowaniu dadzą 10. Jeśli dziecko nauczy się, że taki wynik dają pary liczb 5 + 5, 6 + 4, 7 + 3 i tak dalej – łatwiej mu będzie zrozumieć relacje pomiędzy liczbami.

Ćwiczenia na sumowanie do 10:

1. „Wszystko za grosz”
   To jedna z odmian zabawy w sklep – tyle, że w tym sklepie wszystko kosztuje 1 grosz. Daj dziecku 10 groszy w monetach jednogroszowych i przygotuj 10 przedmiotów, które będzie mogło kupić. Jeśli dziecko kupi 3 przedmioty, zapytaj, ile groszy mu zostanie. Czy za pozostałą sumę można kupić jeszcze jeden przedmiot? A może dwa czy nawet trzy?
2. Dziesiątkowa wieża
   Zacznijcie od konkretnej liczby klocków – na przykład od dwóch. Zapytaj dziecko, ile klocków trzeba dołożyć, żeby wieża miała ich dziesięć.

Kształty

Kształty są wszędzie – ich nazwy to jedne z pierwszych rzeczy, których uczy się dziecko. Dlaczego jest to tak ważne? Mówiąc najprościej, znajomość kształtów pomaga nam systematyzować otaczający nas świat.

Ćwiczenia na znajomość kształtów:

1. Polowanie na kształty
   Rozejrzyjcie się razem po pokoju czy domu i poszukajcie prostych kształtów, takich jak koło, kwadrat, prostokąt lub trójkąt. Możecie także bawić się w rysownie kształtów – narysuj palcem w powietrzu konkretny kształt i sprawdź, czy twoje dziecko zdoła go odgadnąć. Można także rysować kształty na piasku na plaży, na ziemi w parku i w wielu innych miejscach.
2. Budujemy dom
   Kiedy twoje dziecko rozpoznaje już proste kształty, zacznij pokazywać mu także bardziej skomplikowane, na przykład przestrzenne, i ucz ich nazw. Możecie razem zbudować dom z klocków czy z filcu – albo po prostu go narysować, rozmawiając przy tym o kształtach, które potrzebne są do stworzenia dachu, bryły domu, okien, komina i tak dalej.

Język matematyki

Język matematyki nie jest dla dziecka czymś zupełnie nowym. Na co dzień w rozmowach z dziećmi używasz przecież określeń takich jak większy, mniejszy, krótszy, dłuższy, wyższy, więcej, niż, mniej, niż, obok, ponad, poniżej, ciężkie, lekkie. Używanie w rozmowach z dzieckiem bogatego słownictwa pomaga mu wzbogacać język i budować pewność siebie.

Ćwiczenia na język matematyczny:

Język matematyki ma to do siebie – co zresztą pokazuje, jak bardzo jest ważny! – że możesz używać go w różnego rodzaju grach i zabawach z dzieckiem, w każdych okolicznościach. W sklepie możecie grać w zgadywanki: która torba jest cięższa lub lżejsza, która sałata jest większa i tak dalej.

Kiedy idziecie na spacer, możesz zapytać dziecko, który ze stojących przy ulicy samochodów jest mniejszy; jeśli zobaczycie kota i psa – zapytać, który jest krótszy; gdy rysujecie kredkami – która kredka jest najdłuższa. Jeśli chcesz wykorzystywać język matematyki w codziennym życiu, możliwości są niemal niewyczerpane.

Ciekawym doświadczeniem jest także porównywanie wysokości. Wyciągnij ze schowka długą miarkę lub taśmę mierniczą, zmierz wzrost dziecka – a potem porównajcie go ze wzrostem innych członków rodziny. Porozmawiajcie o tym, kto jest wyższy, kto najniższy – i tak dalej.

Matematyka pomaga rozwiązywać praktyczne problemy

Kiedy dziecko już dobrze rozumie liczby i liczenie, może zacząć wykorzystywać tę wiedzę do rozwiązywania konkretnych problemów – i tym samym stosować myślenie matematyczne w realnym świecie! To pozwoli mu postrzegać nabytą właśnie wiedzę bardziej całościowo i zrozumieć, że jest przydatna w prawdziwym życiu. W ten sposób buduje się entuzjazm, dzięki któremu dziecko będzie chętniej uczyć się także innych rzeczy.

Ćwiczenia na rozwiązywanie problemów:

Istnieje wiele ćwiczeń polegających na rozwiązywaniu problemów, które możesz wypróbować ze swoim dzieckiem. Zapytaj je, ile szklanek wody trzeba, żeby wypełnić słoik – albo ile w tym samym słoiku zmieści się szklanych kulek.

Kiedy szykujecie się do wyjścia, możecie poćwiczyć liczebniki porządkowe: „Buty wkładamy jako pierwsze, na drugim miejscu jest kurtka, a na trzecim – czapka”.

A kiedy urządzacie piknik dla ulubionego misia, zapytaj dziecko, ile talerzyków i szklanek trzeba przygotować – w ten sposób będziecie ćwiczyć ocenianie liczby.