Nauka mówienia

Jak dzieci nabywają umiejętności językowe i jak ważne jest mówienie do nich i słuchanie ich, gdy uczą się mówić.

Dzieci są z natury towarzyskie. Rodzą się ze skłonnością do wypatrywania twarzy i umiejętnością odróżniania głosu ludzkiego od innych dźwięków. Dzięki temu od początku można budować z nimi dobrą komunikację. Mówienie do dzieci i słuchanie ich pozwala tworzyć bliskie i ciepłe więzi. Pomaga to dzieciom uczyć się, jak wyrażać siebie dzięki poznawaniu słownictwa, wzorów i reguł językowych i sposobów ich stosowania przez otoczenie. Istnieją dowody, że dzieci same odkrywają sposób funkcjonowania języka, a nie tylko naśladują usłyszane słowa czy zdania.

Dzieci uczą się mowy w różnym tempie

Każde dziecko jest inne i w innym tempie nabywa umiejętności językowe. Zależy to od wielu czynników, również od tego, czy uczy się więcej niż jednego języka. Mówienie często poprzedzone jest gaworzeniem, gdy niemowlę eksperymentuje z dźwiękami, które wytwarza. Później z pomocą opiekunów stopniowo zaczyna kopiować znajome dźwięki zasłyszane w otoczeniu. Wreszcie zaczyna rozumieć, że pewne dźwięki mają konkretne znaczenie i zaczyna łączyć takie słowa, jak „mama” czy „tata” z konkretnymi osobami. Do drugiego roku życia dzieci gromadzą coraz większy zasób słownictwa na nazwanie osób lub przedmiotów z otoczenia i często potrafią zaskakiwać rodzinę tym, jak wiele rozumieją.

Od około drugiego roku życia słownictwo dzieci zaczyna się szybko rozwijać i dzieci często zaczynają mówienie od dwuwyrazowych wypowiedzi, które pomagają im lepiej wyrazić, o co im chodzi. Aby im pomóc, upewniaj się, że rozumiesz, co chcą powiedzieć. Na przykład „mleko-niema” może znaczyć, że dziecko wypiło całe mleko albo że chce więcej.

Do piątego roku życia dzieci uczą się gramatyki i rozwijają słownictwo, czasem popełniając przy tym błędy. Jeśli dziecko mówi na przykład „widziałam dużo słoniów”, oznacza to, że uczy się reguł języka, ale jeszcze nie wszystkie rozumie. To znak, że robi postępy. Zamiast poprawiać bezpośrednio wypowiedź dziecka, lepiej jest dać przykład użycia poprawnej formy, na przykład mówiąc: „A gdzie widziałaś dużo słoni?”.

Nauka rytmu mowy

Mówienie do dzieci i słuchanie ich od pierwszych dni pomaga im rozwijać najróżniejsze umiejętności językowe – od wiedzy, że podczas rozmowy mówimy na przemian po rozwój słownictwa i poznanie zasad gramatyki.

Oprócz rozwoju umiejętności językowych i komunikacyjnych mówienie do dzieci i słuchanie ich pomaga im zrozumieć otaczający świat. Niecodzienne wydarzenia, jak urodziny czy wizyty rodzinne to możliwość różnego rodzaju rozmów, ale w życiu codziennym dziecka z reguły istnieje duża powtarzalność. Jedzenie posiłków, ubieranie się, wyprawa do przedszkola i rytuał zasypiania to mnóstwo okazji do mówienia, wypróbowywania znajomych słów i rozwijania nowych form wyrażania siebie, które pomagają dzieciom przewidywać i do pewnego stopnia kontrolować wydarzenia i najbliższe otoczenie.

Dzieci dwujęzyczne

Badania wskazują, że dwujęzyczność od wczesnego wieku ma korzystny wpływ na rozwój dziecka i może skutkować lepszymi wynikami w nauce i bardziej udanymi relacjami społecznymi. U dwujęzycznych dzieci rozwija się wrażliwość na język i sposób jego używania, więc zachęcanie ich do posługiwania się różnymi językami przyniesie pozytywne rezultaty. Wspieranie dwujęzyczności u dzieci i pomaganie im w procesie poznawania języków wzmacnia ich poczucie tożsamości i zwiększa pewność siebie.

Rozmawiajcie o tym, co dzisiaj się wydarzyło

Już sama pogawędka o codziennych wydarzeniach buduje wspólne znaczenia i daje wiele możliwości rozmawiania o zainteresowaniach i problemach dziecka. Dzieci do piątego roku życia zadają dużo pytań i często nie potrzebują do tego nawet zachęty. Rozmawianie o wspólnie wykonywanych czynnościach buduje wspólne znaczenia na podstawie rzeczywistych doświadczeń. Daje dziecku kontekst do interpretowania i rozumienia, co się wydarza i pomaga mu wyrażać własne myśli i uczucia. Te rozmowy mogą prowadzić do bardziej abstrakcyjnych tematów, jak rozmawianie o wydarzeniach z przeszłości i o planach, co sprzyja rozwojowi umiejętności myślenia.

Opowiadajcie wspólnie historie

Dzielenie się historiami – napisanymi, opowiedzianymi lub obejrzanymi – to dla dziecka przyjemny sposób na konstruowanie znaczeń dzięki koncentracji na wspólnym temacie. Oglądanie obrazków w książce pomaga dziecku zrozumieć historię, a rozmawianie o niej pomaga mu odnieść ją do własnego życia lub do innych obejrzanych lub usłyszanych historii.

Zabawa kukiełkami zachęca do mówienia i udawania różnych postaci, sprzyjając posługiwaniu się językiem w eksperymentalny, pełen wyobraźni sposób. Możesz wykonać kukiełki ze starych skarpetek, przyczepiając do patyków po lizakach papierową rolkę po papierze toaletowym albo papierowy talerzyk. Dziecko może namalować na nim twarz i przykleić włóczkę albo kawałki sznurka, które udają włosy. Słuchanie dzieci, zwracanie uwagi na ich zainteresowania i problemy, odpowiadanie na pytania i śmianie się z ich żartów sprzyja ich rozwojowi i przynosi obu stronom dużo radości.

autor: DR CLARE KELLY, GOLDSMITHS, UNIVERSITY OF LONDON